HRİSTİYANLIK

 İMAM HATİP DERSLERİM

HRİSTİYANLIK

1- Hristiyanlığın Ritüelleri, Sembolleri ve Kutsal Mekanları

1.1-    Günlük, Haftalık ve Yıllık İbadet Ritüelleri

1- Hristiyanlar dini ritüellerini günlük, haftalık ve yıllık olarak bireysel veya cemaat halinde gerçekleştirmektedir;

1.1.1- Günlük Ritüel

1- Ruhban sınıfına ait olmayanlar için günlük ritüel, sabah ve akşam olmak üzere günde 2 defa ayinden ibarettir

2- Ayin, dualar ile ve ilahilerle yerine getirilir

3- Ruhban sınıfının ait oldukları kilise ve tarikata göre ayin saatleri diğer Hristiyanlara daha fazladır

1.1.2- Haftalık Ritüel

1- Hristiyanlar haftalık ayinlerini Pazar Günü icra ederler

2- Bu ayinde rahip; vaaz verir, dua eder ve ayinin en önemli unsuru olan ekmek ve şarap sakramentini yerine getirir

3- Hz. İsa’nın Cuma günü Çarmıha gerilip Pazar günü dirilmesi nedeniyle ayinler Pazar Günü yapılır

1.1.3- Yıllık Ritüel

Hristiyanların Yıllık ritüelleri bayramlardır. Bir çok bayramları ve ritüelleri vardır amma lakin en önemlileri;

1.1.3.1- Noel(Christmas) Bayramı

Hz, İsa’nın doğumu anısına Katoliklerin 25 Aralık, Doğu Kiliselerinin 6 Ocak’ta kutladığı bayramdır

NOT:

Noel ile Yılbaşı farklı kutlamalardır. Yılbaşı miladi takvimin başlangıcı olarak kutlanan seküler bir kutlamadır. Noel ise Hz. İsa’nın doğum günü olarak mezheplerin farklı zamanlarda kutladığı bayramdır.

NOT:

Noel Baba figürü, Antakya şehrinin Demre İlçesinde doğan Aziz Nicolas olduğu belirtilir. Ancak Antakya gibi sıcak bir yerden onu ren geyikleri ile seyahat eden birine çevirmek gösteriyor ki Noel Babanın Hristiyanlığa geçişi, Hristiyanlık öncesidir.

1.1.3.2-Lent Bayramı

Paskalya Bayramı öncesinde, Paskalya Bayramı’na hazırlık babında 40 günlük dua ve oruç günlerine denir. Bu 40 günlük oruç, perhiz mahiyetindedir. Sevdikleri yiyeceklerden (et vb.), içeceklerden (Kahve vb.) ve eğlencelerden (Sinema vb.) vazgeçerler.

1.1.3.3- Paskalya (Easter) Bayramı

Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesinden 3 gün sonra dirilmesi anısına kutlanan bayramdır. Kiliseden kiliseye farklılık arz eder. Mart Sonu ile Nisan Sonu arasında kutlanır. Hz. İsa’nın ölümden dirilişinin simgesi olarak renkli yumurtalar saklanıp çocukların bulduğu bir etkinlik yapılır.

1.1.3.4- Pentekost

Paskalya’dan 50 gün sonra Kutsal Ruh’un havarilere inişi anısına kutlanan bayramdır

1.2- Sakramentler

1- Hristiyanlıkta kilise sırları ve inancın göstergesi olarak yapılan ritüellere sakrament ismi verilir

2- 7 adet sakrament vardır;

- Vaftiz             

- Evharist     

 -Konfirmasyon   

-Son/Hasta Yağlama

- Günah İtirafı   

- Evlilik          

-Rahip Takdisi

NOT: Protestanlar sadece bunlardan Vaftizi ve Evharisti kabul eder.

Ø    Vaftiz

Dini giriş ve asli günahtan kurtuluş maksadıyla uygulanan vaftiz, bebeğin veya kişinin suya daldırılması, hastalık korkusu var ise su serpilmesi ile gerçekleştirilen bir sakramenttir

Ø        Evharist

Hz. İsa’nın Havarileri ile yediği son akşam yemeğinde ekmek için “Bu benim etim” şarap için de “Bu benim kanım” demesi ile başlayan ayindir. “Komünyon” ve “Ekmek Şarap” ayini şeklinde de isimlendirilir. Bu bağlamda Evharist, gizemli bir şekilde Hz. İsa ile insanın birleşmesini ve bütünleşmesini simgeler

Ø        Konfirmasyon

Ortodoks Kiliselerince Vaftizden hemen sonra, Katoliklerce ise 7-14 yaş arasında yapılan kişinin kiliseye kabulü, imanının teyit ve takrir edilerek güçlendirilmesi ve Kutsal Ruh’un inayetini almak amacıyla yapılan sakramenttir

Ø        Günah İtirafı

Kişinin işlemiş olduğu günahları yılda en az 1 kez rahibe itiraf etmesi ve rahibinde kilisenin verdiği yetkiyle o kişiyi bağışlamasına denir

Ø        Evlilik

Evlilik kutsal bir eylemdir. Bu nedenle nikah akitleri kilise de bir rahibin önünde yapılır. Buna Evlilik Sakramenti denir

Ø        Rahip Takdisi

Rahip olacak kimsenin, bir üst sınıftaki ruhban sınıfından biri aracılığıyla dini tören eşliğinde atanmasına denilir

Ø        Son/Hasta Yağlama

Bir Hristiyan hastalandığında ve ölümü yaklaştığında bir rahip tarafından okunmuş yağ, hasta olan kimse şifa bulsun ve günahları bağışlansın diye ve ölüm döşeğinde ki kimse ise ruhunu rahat teslim etsin diye vücudunun belli bölgelerine haç işareti yapılarak sürülür. Bu sakramente Son/Hasta yağlama denir

Semboller

Haç: Hristiyan anlayışına göre Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesini sembolize etmektedir ki farklı haç türleri mevcuttur

Güvercin: Kutsal Ruh’un sembolü olarak kullanılır

Balık: İsa Mesih’in Tanrı’nın oğlu ve kurtarıcı olduğunu sembolize eder

Kuzu: Hristiyan anlayışına göre Hz. İsa, insanların günahı için kendi feda etmiş bir kuzudur ki kuzu sembolü bunu ifade eder

Kutsal Mekanlar

Beytüllahim/Betlehem:

Kudüs’ün 8-10 km güneyinde olan ve Hristiyan anlayışına göre Hz. İsa’nın doğduğu yer kabul edilen bir yerdir

Ürdün Nehri / el-Mağtas:

Hz. İsa’nın Vaftizci Yahya tarafından vaftiz edildiğine inanılan ve günümüzde Ürdün toprakları içinde bulunan nehirdir

Kıyamet Kilisesi:

Hristiyan inancına göre Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği, gömüldüğü ve dirileceğine inanılan yere yapılmış olan Kudüs’teki kilisedir

NOT:

Kıyamet Kilisesinin her bir bölümü farklı Hristiyan gruplara göre ayrılmıştır. Buranın anahtarı şu an için Müslümanların elindedir.

Aziz Petrus Kilisesi:

Vatikan’da Hz. İsa’nın havarilerinden Petrus’un gömüldüğüne inanılan yere inşa edilmiş kilisedir

Meryem Ana Kilisesi:

Selçuk’ta (İzmir) Hz. Meryem anısına inşa edilmiş ve aynı zamanda bir ziyaret mekânı olarak kullanılan kilisedir.

NOT:

 Hz. Meryem hiçbir zaman Selçuk’a gelmemiştir.

Aziz Pavlus Kuyusu:

Tarsus’ta Pavlus’un yaşadığı eve ait olduğuna inanılan kuyudur

NOT:

Hristiyanların ayin yaptıkları yerlere “Kilise” ismi verilmektedir. “Kilise” kelimesi Yunanca “Ekklesia” teriminden türemiş olup “Toplama Yeri” ve “Hristiyan Topluluğu” manasına gelmektedir.

NOT:

Kiliselerin yapı itibariyle büyük olanlarına “Katedral”, daha küçük ve sade olanlarına ise “Şapel” ismi verilmektedir.

NOT:

Kilisenin Bölümleri;

Altar/Sanctuary: “Sunak Yeri” manasına gelmektedir. Rahiplerin bulunduğu, dua ve ayinleri yönettiği yerdir.

Vaaz Kürsüsü/Pulpit: Vaazların yapıldığı kürsüye denir.

Nave: Ana ayin yeri olup, ayine gelenler burada otururlar.

Narthex: Son Cemaat yeridir.

2- Hristiyanlığın İnanç Esasları

2.1- Teslis İnancı

1- Hristiyanların Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adı altında tek bir Tanrı’nın varlığına inandığı inancın ismidir ki bu inançta Baba evrenin yaratıcısı Tanrı, Oğul Tanrı’nın kelamı olan ve insanların asli günahına kefaret olmak için kendini çarmıhta feda eden İsa’dır. Kutsal Ruh ise ilahi sevgiyi insanların kalbine yerleştiren manevi bir güçtür.

2- Hristiyanlar inanç sistemlerinde kurdukları bu formüle “Üçlükte Birlik” veya “Birlikte Üçlük” denir

3- Hristiyanlar Teslis İnancının karışık bir yapısı olduğunu bu nedenle akılla kavranamayacağını ve ancak bu meseleye iman edilmesi gereken bir sır/gizem olarak bakılması gerektiğini söylemektedirler

2.2- Kutsal Kitap İnancı

NOT:

Yeni Ahitte geçen 27 kitap haricinde kanonik olmayan Yakub, Yehuda İskaryot, Tomas vb. gibi birçok İncil ve Barnaba’nın Mektubu, Pavlus’un apokalipsesi vb. gibi birçok yazılarda vardır.

2.3- Peygamberlik İnancı

1- Hristiyanlar, Yahudilerin kutsal kitabını ve onların kabul ettikleri Peygamberleri, peygamber olarak kabul etmekle birlikte Hz, İsa’yı peygamber olarak değil “Tanrı’nın Kelamı” ve “Tanrı’nın Oğlu” olarak algılayarak ona Peygamberden daha üstün bir statü vermektedirler.

2- Hristiyanlarca Hz. İsa Tanrı’nın Kelamı olarak algılanması hem onun Tanrısallık yönünü ön plana çıkarır hem de diğer peygamberler gibi onun vahiy almadığını bizzat vahyin kendisi olduğunu ortaya koyar.

2.4- Vahiy İnancı

1- Hristiyanlara göre Hz. İsa vahiy alan bir peygamber değildir. O ne incili yazmış ne de yazdırmıştır. O vahyin kendisi olan bir Tanrı Kelamıdır.

2- Günümüz İncil metinlerinden kasıt, Hz. İsa’nın yaptığı işlere, söylediği sözlere ve havarilerine nispet edilen metinlerdir.

2.5- Kurtuluş İnancı

1- Hristiyanlara göre bütün insanlar Hz. Havva ile Hz. Adem’in işlediği günahtan ötürü günahkardır ki (Hristiyanların temel öğretisidir ki ilk defa ortaya atan Pavlustur) bu günah bütün insanlara sirayet etmiştir. Tanrı da insanlar bu günahtan kurtulsun diye biricik oğlu Hz. İsa’yı göndermiştir. Hz. İsa da insanların bu günahına karşılık kefaret olsun diye çarmıha gerilerek “Tanrım, Tanrım! Beni neden terkettin?” diyerek acılar içinde canını vermiştir

2- Hristiyan inancına göre ise insanların kurtuluşu Hz. İsa’nın yaptığı bu eyleme iman etmekten geçmektedir

3- Hristiyanlıkta Önemli Kiliseler

1- İslamiyet’te olduğu gibi Hristiyanlık ’ta da dinin yorumlanmasına yönelik farklı yorumlar mevcuttur ki bu durumda mezheplerin ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir.

2- Hristiyanlık da var olan mezhep inancı İslamiyet’e göre daha katıdır. Hristiyanlık da var olan mezhepler “farklı din” anlayışına sahiptir. Hatta bu anlayışları aralarında “Birbirlerini aforoz etme (Ortodoks ve Katolikler)” ve “Birbirlerini öldürme (Haçlı Seferleri Sırasında)” hususlarına sebebiyet vermiştir.

3- Hristiyanların ayin yaptıkları yere “kilise” isim verildiği gibi aynı zamanda mezheplerine de “kilise” ismi verilmektedir. Kiliseler (Mezhepler), birbirlerinin kiliselerinde ibadet yapamazlar.

4- Hristiyanlıkta ön plana çıkan 4 mezhep vardır;

3.1- Katoliklik (Kelime Manası: “Evrensel”)

1- Kendilerinin havari Petrus tarafından kurulduğunu iddia ederler

2- Merkezi (Papalık Makamı) Vatikan’dadır. Papanın yanılmaz olduğunu kabul ederler

3- Papalıktan başlayıp diacona(Rahip Yardımcısı) kadar devam eden Ruhban sınıfına mensup kimseler asla evlenemez ve kendilerine ait malları ve mülkleri olamaz. Ruhban sınıfından olmayanlar (Laikler) ise evlenebilir ama boşanamazlar.

4- İbadet ritüelleri ve ayinleri Latince icra edilmelidir

5- Günümüzde çoğunlukla Katolikler, Güney ve Orta Amerika ile Fransa, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi Avrupa’nın güneybatısında ve merkezinde bulunurlar.

3.2- Ortodoksluk (Kelime Manası: “Doğru İnanç”)

1- Kendilerinin havari Andreas tarafından kurulduğunu kabul ederler

2- En önemli kadim merkezleri İstanbul’dur. 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethetmesiyle bir kısım Ortodoks “Üçüncü Roma” olarak isimlendirdikleri Rusya’ya göçtü.

3- Ruhban sınıfının en üstündeki kimseye “Patrik” ismi verilir. Ruhban sınıfındaki en üst mevkide kimseler evlenemez ama Rahip ve Diacon mevkiindeki kimseler evlenebilir.

4- İbadet ritüelleri ve ayinler “Grekçe” yapılır

5- Hz. İsa ve diğer azizlerin resimleri ve heykelleri (ikonları) çok önemlidir ve büyük saygı görür

6- Günümüzde çoğunlukla Ortodokslar, Macaristan, Romanya, Çekoslovakya, Yunanistan ve Rusya’da bulunur

NOT:

1054 yılında Katolikler ve Ortodokslar, Kutsal Ruhun neyden sudur ettiği konusunda anlaşmazlık yaşarlar. Katolikler bu mevzuu da “Filioque” teorisini ortaya atar. Bu teoriye göre Kutsal Ruh, Baba ve Oğul’dan sudur eder. Ortodokslar bu teoriye karşı çıkıp Kutsal Ruhun sadece Babadan sudur ettiğini ileri sürerler. İki kilise aralarındaki yaşadıkları bu anlaşmazlık sebebiyle birbirlerini aforoz etmişlerdir (kafir ilan etmişlerdir).

3.3- Protestanlık

1- Martin Luther öncülüğünde, “Papanın Yanılmazlığı”, “Ruhban sınıfının halkın inançlarını istismar etmesi” ve “Cennetten arsa satılması (Endüljans)” gibi Katolik Kilisesinin yaptığı kendilerince yanlış uygulamaları ortadan kaldırmak amacıyla ortaya çıkmış bir mezheptir ki Katolik Kilisesinin bu yaptıklarını protesto ettiği için bu ismi almıştır.

2- Protestan Kilisesine göre Katolik Kilisesine ait Papa ve ruhbanlık sınıfı, dini yetkilerinin dışına çıkıp siyasallaşmış ve dünyevi amaçlar peşinden koşmaya başlamıştır.

3- “Üç Sola Öğretisi” isminde en temel öğretisine göre bir kişinin kurtulması için ruhban sınıfına ihtiyacı yoktur; Kişinin bu öğretiye göre sadece “Kutsal Kitap (Herkes Kutsal Kitabı kendisi anlayabilir)”, sadece “İman” ve sadece “(Allah’ın) Lütuf” aracılığıyla kurtulabileceği iddia edilir.

4- İbadet ritüelleri ve ayinler, herkesin kendi ana dili ile yapılabilir.

5- Günümüzde çoğunlukla Protestanlar, Almanya, İngiltere ve Amerika’da bulunurlar.

3.4- Evanjelik Kilise (Kelime Manası: “Güzel Haber” ve “Müjde”)

1- Evanjelizm, 17.yy sonra bir çok Protestan grubu içine alan bir harekettir. Amerika ve Avrupa’da bu harekete destek veren birçok Protestan kendisini “Evanjelik Kilise” olarak tanıtmış ve Amerika’da en etkili dini gruplardan biri haline gelmiştir.

2- Bir kimse Evanjelik Kilise öğretilerini kabul ettiği andan itibaren yeni doğmuş gibi kabul edilir. Bu sebeple de bireysel dindarlık ve dini tecrübe çok önemlidir

3- Kutsal kitap lafzi/literal olarak okunur

4- Mesih’in geleceğine dair inanç en temel öğretidir. Onun gelmesinden önce oluşacak felaketler- ki bunlardan bazıları; deprem – sel – savaş (Armagedon)- çok dikkatli takip edilmelidir.

5- Misyonerlik faaliyetleri son derece önemlidir. Bu sebeple kitle iletişim araçları çok etkin kullanılmaktadır (TV, İnternet vb.)

4- Hristiyanlığın Tarihçesi

4.1- Hz. İsa Dönemi

1- Hristiyanlar MÖ 5. Veya 4. Yüzyılda doğan Hz. İsa’yı, Hristiyanlığın kurucusu olarak kabul ederler. Fakat burada kurucu olarak kabul edilen İsa, mucizevi kimliğe ve tanrısal özelliklere sahip olan İsa’dır. Buradaki İsa, Musa şeriatine bağlı kalan tarihsel olan İsa değildir.

2- Bu dönem içerisinde farklı Yahudi anlayışları mevcuttur. Bu dönemde İsa söylemlerinden bir hayli rahatsız olan Yahudi din adamları Romalı idarecileri kışkırtarak, İsa’nın infaz kararı alınmış ve çarmıh hadisesi yaşanmıştır.

4.2- Havariler Dönemi

1- Hz. İsa’nın takipçilerinin Hz. İsa’dan sonra bu dinin yönelimine karar vermesi gereken bir dönemdir.

2- Hz. İsa’dan sonra Hristiyanlık en genel hatlarıyla iki kısma ayrılmıştır;

Gentile Hristiyanlığı (Yahudi olmayan Putperest Kökenli Hristiyanlar)

1- Kurtuluş için Musa şeriatine uymanın gerekli olmadığını sadece Hz. İsa’nın insanlığın günahları için kurban olduğuna iman etmenin yeterli olduğunu düşünen akımdır

2- Bu akımın başını Tarsuslu Pavlus çekmektedir. Pavlus;

Ø    Başlangıçta Hz. İsa’ya inananlara zulmetmiş fakat daha sonra Hristiyan olmuştur

Ø    Musa şeriatinin esnetilmesi gerektiğini düşünen, Tanrı yerine Hz. İsa merkezli bir Hristiyanlık yorumunun daha doğru olduğunu düşünen ve Tanrısal özelliklere sahip İsa düşüncesinin ortaya çıkmasında önemli bir rolü olan kimsedir

Ø    Hristiyanların paganlar arasında yayılması için yolculuklara çıkmış ve misyonerlik faaliyetlerinde bulunmuştur

3- Bu akım, Hz. İsa hayatında hiç domuz eti yememişken, sünnet olmayı öğretmişken, Şabat günü kurallarına riayet etmişken bu uygulamaları hiçe sayarak bunların kurtuluş için yegane şart olmadığını ileri sürmüştür.

Yahudi Hristiyanlığı

1- Hz. İsa’nın Musa şeriatine sadık bir Yahudi gibi yaşamasından ötürü Musa şeriatine uymayı öğütleyen ve İsa’nın beklenen Mesih olduğuna inanan akıma denir

4.3- Kostantin’den Büyük Gregory’ye Dönemi

1- Hristiyanlık, Roma İmparatorluğunda Konstantin’in ilan ettiği 313 yılındaki Milan Fermanına kadar illegal bir din olarak kabul edilmiştir

2- Bu ferman ile Roma İmparatorluğunda Hristiyanlara yönelik takibat bitmiştir

3- Bu dönem içerisinde İsa’nın Tanrı olmadığını söyleyen Arius ile İsa’nın Tanrılığını savunan Athanasius’un görüşleri karşı karşıya gelmiştir

4- 325 yılında vuku bulan İznik Konsili’nde Athanasius görüşü kabul edilmiştir.

NOT:

Konsil: Üst düzey din adamlarının çeşitli dini geleneklerdeki inanç esasları ve ritüeller gibi konuları görüşmek ve karara varmak üzere katıldığı toplantıdır

5- 395 yılında I. Theodosius, Hristiyanlığı Roma İmparatorluğu’nun resmi dini olarak kabul etmiştir

4.4- Ortaçağ Dönemi

1- Bu dönem içerisinde Papalık Makamı ile İmparatorluklar birleşerek, kilise devlet bütünleşmesi meydana gelmiştir ki bu durum Slavların Hristiyanlaştırılmasında ve misyonerlik faaliyetlerinde olumlu sonuçlar doğurmuştur

2- Bu dönem içinde meydana gelen “İkon Kırıcılığı” olarak tarihi kayıtlara geçen olay, III. Leon emri ile 730’lu yıllarda meydana gelmiştir. Bu olayda III. Leon kiliselerde bulunan ve aziz ile şehitlere ait olan suretlerin kırılması emretmiştir ki bu, dönemin ciddi problemlerinden biri haline gelmişti.

3- 1054 yılında Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birbirini aforoz etmeleri, 1096 ve 1272 yılları arasında vuku bulan Haçlı Seferleri ve Kilisenin çok fazla dünyevileşmesini sebep olarak sunulması üzerine Fransisken, Dominiken vb. gibi yeni akımların ortaya çıkması dönem içerisinde meydana gelen ve problem olarak görülen olgulardandır

4.5- Modern Dönem

1-14. yüzyıldan sonra artık kilisenin manevi anlamda ihtiyaçlara cevap veremediği, 18 yüzyılda Batı Aydınlanmasının yaşanması ile birlikte Kilisenin teolojik konularda bilim ve felsefenin kendisine yönelttiği sorularda yetersiz kaldığı ve buna bağlı olarak da Hristiyanlığın temel ögelerinden kilisenin uyguladığı din inancı ile uzaklaşıldığı söylemlerine yönelik Reform hareketlerinin başladığı dönemdir ki bu hususta Martin Luther reform hareketlerinin öncülüğünü gerçekleştirmiştir

2- Kilisenin din adına söz söyleme hakkını yavaş yavaş halk nezdinde kaybetmeye başladığı modern dönemde artık kilise misyonerlik, diyalog ve ekümeniklik adı altında varlığını sürdürmeye çalışmaktadır.

NOT:

Ø    Hristiyanlık kelimesi Grekçe Christos kelimesinden türemiştir ve Mesihçi anlamına gelmektedir. Bu isim onlara ilk defa Antakya’da Gentile tarafından verilmiştir. İslam literatüründe Nasraniyye, Mesihiyye ve İseviyye isimleri verilmektedir.

Hristiyanlığın Doğduğu Ortam:

Ø    Hristiyanlığın doğduğu ortamda (MS 1. Yüzyılda) hem Helenistik dönemden etkilenip kendi dillerini unutmaya başlayan hem de birbirinden farklı birçok mezhebi olan Yahudiler varken aynı zamanda Grek, Roma, Helenistik ve Pagan kültürleri de yoğun olarak mevcuttu.

Ø    Hristiyanların teslis inancı doktrininin gelişmesinde Felsefi açıdan Grek kültürü ve Yeni Eflantunculuk gibi ekoller büyük katkı sağladı. Ayrıca Romalıların, İmparatorları tanrılaştırma eğilimi ile Helenistik ve Pagan kültürünün ölen ve yeniden dirilen tanrılar aracılığıyla kurtuluşun gerçekleşeceğine inanması, Hristiyanların Teslis İnancı gibi, Kurtuluş İnancı gibi doktrinlerinin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.